Op 24 maart 2016 vond op initiatief van Landschapsbeheer Groningen een schetsatelier plaats in het kader van het Waddenfondsproject ‘Een eindeloze horizon – herstel van Oldambster weidsheid’.  Insteek van dit project is om samen met terreineigenaren en bewoners van het gebied te komen tot een duurzame en efficiënte aanpak voor het herstel en behoud van het karakteristieke open landschap en deze herwonnen kwaliteiten toegankelijk en beleefbaar te maken. Doel van het schetsatelier was om de deskundigheid en inzichten van verschillende gebiedspartijen bij elkaar te brengen en te vertalen naar een gezamenlijke visie. Dit heeft een goed gefundeerde onderlegger opgeleverd voor verdere uitwerkingen met bewoners, bedrijven en andere gebruikers van het gebied. Ook worden vanuit deze visie uitvoeringsprojecten gestart met bewoners van dorpen/gebieden.  Daarbij zal zoveel mogelijk worden aangesloten op al ontwikkelde dorpsvisies en – plannen. 

Ruimtehiërarchie als onderlegger

Op basis van de gebiedsinventarisatie is een onderlegger uitgewerkt ter ondersteuning bij keuzeprocessen en maatregelen, voortvloeiend uit het project ‘Een eindeloze horizon – herstel van Oldambtster weidsheid’. Ook is ingezoomd op de beplanting, versterking van karakteristieke landschapstructuren beleving en toegankelijkheid, kansen rond Bad Nieuweschans.

Wie door het Oldambt rijdt, ervaart voortdurend overgangen in de ruimtelijke beleving. Deze overgangen zijn nauw verbonden met de ontstaans-, bewonings- en ontginningsgeschiedenis en bepalen in hoge mate de kwaliteit en leesbaarheid van het Oldambt. Het onderscheid naar schaalgroottes – de ruimtehiërarchie – laat zich daarom verantwoord toepassen als ordenend principe. In het atelier is de ruimtehiërarchie als onderlegger/kapstok voor het landschapsonderzoek bedacht. Het is een matrix waarin het landschap wordt ontleed in vier ruimtematen (Wiede Leegte, Groene linten, Binnenlanden en Eilanden), die worden geprojecteerd tegen de begrippen ruimtebeleving, ecologie en toegankelijkheid.

Wiede Leegte heeft betrekking op het vlakke land waar hier en daar ‘Eilanden’ opduiken. Qua ruimtelijke beleving roepen zij de associatie met gestrande walvissen op. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de boerderijen in het groen, kleinere bospercelen en de locaties van de NAM.

Groene linten duiden de dorpslinten en de verbindingen daartussen, waar – mede afhankelijk van bodemverschillen – sprake is van zware of lichte boomgroei.

De Binnenlanden: Hier gaat het om het oude cultuurlandschap, waarin openheid en waterpartijen belangrijke kwaliteiten zijn.

Eilanden liggen verspreid over de Wiede Leegte. Binnen het bestek van deze visie worden hieronder ook verstaan: Erven, NAM-locaties, losse bosjes en kolken. Ecologische belangen spelen in deze categorie een cruciale rol. Daarnaast is het van belang om over keuzes en maatregelen in gesprek te gaan met boeren en dorpsbewoners.

Toepassing van de onderlegger ‘ruimtehiërarchie’

Geadviseerd wordt om voor de verschillende ruimtecategorieën een inventarisatie te maken van kwaliteiten c.q. landschappelijke dragers. Per categorie kunnen vervolgens uitvoeringsplannen op maat worden opgesteld in samenspraak met het gebied.

Communicatie met de streek

De uitwerking vindt plaats in samenspraak met bewoners, terreineigenaren/beheerders, IVN, LTO Noord, ANOG (Agrarische Natuurvereniging Oost-Groningen), Vereniging Groninger Dorpen en andere relevante gebiedspartijen.

Twee zaken zijn van essentieel belang voor een constructief proces:

1. Aan de streek wordt een compleet afwegingskader gepresenteerd: historische, geomorfologische en ecologische belangen en alle factoren die bepalend zijn voor de schoonheid van het Oldambt zijn daarin ingebed.
2. Dit complete verhaal is helder, begrijpelijk, voorstelbaar en herkenbaar.

Zodra men de samenhang kent en begrijpt, is beter uit te leggen wat de consequenties – in negatieve of positieve zin – van specifieke ingrepen zijn. Daarmee wordt gelijk een mooie basis gelegd voor overleg en schetsprocessen op lokaal niveau. Vraag is wel of dan kan worden volstaan met het aanreiken van de kaders of dat aanvulling in de vorm van inspirerende referentiebeelden nodig is; dit om het creatieve proces aan te jagen. Het is goed om hier nog wat uitgebreider over na te denken. Risico is namelijk dat de suggestie wordt gewekt van een blauwdruk waar nauwelijks nog aan te sleutelen valt. Voorwaarde is in ieder geval dat gebiedspartners met de kaders als vertrekpunt een open dialoog met de streek aangaan.