‘Van Woonwijk naar Leefwijk’ is een multidisciplinair ontwerpend onderzoek naar de mogelijkheden voor toekomstbestendig maken van de verouderende naoorlogse woningvoorraad. Onze manier van wonen, werken en samenleven is sterk veranderd ten opzichte van de tijd waarin deze wijken zijn gerealiseerd. In samenhang daarmee ontwikkelt onze kijk op gezond leven en samenleven zich sterk. Daarnaast vragen uitdagingen zoals klimaatverandering om nieuwe ruimtelijke oplossingen. Met de Groninger wijk De Hoogte als casus onderzochten we, in samenwerking met twee architectenbureaus, een aantal ruimtelijke toekomstscenario’s die deze uitdagingen integraal aangaan.

Oplossingen op meerdere schaalniveaus

De Hoogte is een wijk in Groningen met zowel ruimtelijke als sociale problematiek. Er speelt onder andere veel werkloosheid, armoede en daarmee gepaard gaande ongezonde levensstijl. De wijk kent weinig groen en hoogwaardige openbare ruimte en heeft een gesloten karakter ten opzichte van de rest van de stad. In ons ontwerpend onderzoek richtten we ons op het vanuit ons eigen vakgebied aangaan van uitdagingen op meerdere schaalniveaus, van wijkstructuur tot buitenruimte.

Toolbox en scenario’s

In samenwerking met de gemeente en de andere partijen formuleerden we gezamenlijk gedragen ruimtelijke ambities voor gezonde ingrepen in de wijk. Deze hebben we gekoppeld aan een ‘toolbox gezonde leefomgeving’, die inzichten over gezond (samen)leven, gedrag en behoeftes vertaalt in kansen en ingrepen voor de leefomgeving. Deze toolbox hebben we ontwikkeld als een algemene basisset die van toepassing kan zijn bij vergelijkbare opgaven. De tools kunnen locatiespecifiek worden gemaakt en worden vormgeven naar wensen van gebruikers. Op basis van de geformuleerde ambities hebben we met de toolbox twee scenario’s uitgewerkt; een scenario ‘hergebruik’ en een scenario ‘nieuwbouw’. In beide scenario’s zijn het landschap en het publieke domein drager van de ingrepen en nieuwe woningbouwtypologieën en interventies voor buitenruimtes de invulling.

Hergebruik: nieuwe verbindingen, nieuwe toepassingen

De ‘hergebruik’ variant gaat uit van behoud van de structuur en het specifieke van de buurt, bijvoorbeeld wanneer bewoners dit willen. In deze variant staat de ‘gezonde’ omvorming van een buurt binnen de bestaande ruimtelijke kaders centraal. We onderzochten hoe ruimtes opnieuw geprogrammeerd en met elkaar kunnen verbonden worden, zodat nieuwe relaties kunnen ontstaan, bijvoorbeeld tussen wonen, werken en voorzieningen. Zo vormen zich nieuwe routines en woonculturen binnen bestaande ruimtelijke kaders. De ingrepen veranderen en differentiëren bestaande ruimtes, routes en overgangen (buiten/binnen, openbaar/privaat) op verschillende schaalniveaus. Daarbij wordt voortgebouwd op de lokale identiteit (beslotenheid, poorten en doorsteken, baksteen).

Nieuwbouw: nieuwe leefstijlen, nieuwe combinaties

Centraal in de nieuwbouw variant staat de creatie van een gezonde leefomgeving op basis van nieuwe typen stadsnatuur, buitenruimten en woningen. Er wordt een grote variëteit aan omsloten hoven, tuinen, paden en overgangszones in het plan geïntroduceerd. Woningen zijn flexibel in te delen en kunnen binnen woongebouwen groeien en krimpen. Het delen van (werk)ruimtes, collectieve voorzieningen en het combineren van wonen en zorg is mogelijk binnen de gebouwopzet en het beheersmodel. Ook hier geldt dat wordt voortgebouwd op lokale architectonische elementen, maar dan wel via een herschikking en herinterpretatie.